Zadužbinarstvo, koje svoje korene vuče iz srednjevekovne Srbije posebno se razvilo krajem 19 i početkom 20. veka, kada se uklapalo se u tadašnju atmosferu jačanja nacionalne svesti, dok su dobrostojeći i humani ljudi želeli da doprinesu snazi države. Zadužbinari su ostavljali svoje kuće, njive, novac i drugi imetak, najčešće za školovanje i usavršavanje siromašne dece, za osnivanje škola i biblioteka i razne druge svrhe. Najstarijom registrovanom zadužbinom smatra se „Fond za pominjanje onih koji su izginuli za otadžbinu” Tome Vučića-Perišića i Ilije Milosavljevića Kolarca, osnovan 1856. godine sa početnim iznosom od 250 dukata. Na Novom groblju u Beogradu gotovo da nema parcele u kojoj nije sahranjen neki dobrotvor, zadužbinar, ili humanista koji su svako na svoj način, bilo finansijskom potporom, ulaganjem uticaja, poznanstava, znanja ili veština doprineli osnaživanju svoje zemlje i naroda.
Prilikom trećeg obilaska Novog groblja u okviru ovogodišnje manifestacije „Dani evropske baštine” pod nazivom „Veliki ljudi široke duše” koji je organizovan 1. oktobra 2017. godine, posetioci su uz kratak istorijat Novog groblja od njegovih početaka pa do danas, imali prilike da obiđu poslednja počivališta značajnih dobrotvora, zadužbinara i humanista: Vase i Nikole Radojkovića, braće Krsmanović (Alekse i Dimitrija), Samuila i Goluba Janića, Save Kosanovića (koji je zaslužan za prenos posmrtnih ostataka Nikole Tesle iz Amerike i formiranje njegovog muzeja), Svetozara i Magdalene Vidaković, Dr Vojislava Kujundžića, Milana Kujundžića Aberdara, Kapetan Miše Anastasijvića, naučnika Jovana Cvijića (koji je svoju kuću ostavio kao zadužbinu), Ilije Milosavljevića – Kolarca, Velimira Mihaila Teodorovića (vanbračnog sina kneza Mihaila Obrenovića – osnivača zadužbine Veliminarijum koja je imala zadatak da pomaže „razvoju nauke, umetnosti, trgovine, industrije i zanatstva”), Miloša Savčića (inženjera, industrijalca i gradonačelnika Beograda – poznatog po činjenici da je dugove Beograda isplatio od svog novca), Đoke Vlajkovića, Andre Nikolića, Nićifora Dučića (istoričara, dobrovoljačkog komandanta u Srpsko-turskom ratu, arhimandrita, predsednika Srpskog učenog društva, čiji posmatni ostaci počivaju u porti crkve Svetog Nikole), Vladimira Matijevića i Luke Ćelovića-Trebinjca, koji je svoje veliko imanje ostavio Beogradskom univerzitetu na upravu, s tim da se „ima trošiti i upotrebljavati na naučne ciljeve i druge potrebe Univerziteta“.
Posetioci su takođe imali prilike da vide grobove dobrotvora i humanista, koji su prekidali svoje karijere ili školovanje u inostranstvu, kako bi pomagali svojim sunarodnicima u doba ratova i iskušenja, kao što su: Mirka Grujić (kći Jevrema Grujića, dobrovoljna bolničarka za vreme Balkanskih i 1. Svetskog rata), Mejbl Grujić (Amerikanka, arheolog po obrazovanju, supruga diplomate Slavka Grujuća koja je u Americi skupljala priloge za Crveni Krst i Kolo srpskih sestara, a 1912. godine održala predavanje o srpskom narodu na univerzitetu Prinston pred nekoliko hiljada ljudi, zaslužna za Karnedžijeve donacije Srbiji), prva srpska lekarka Draga Ljočić koja je napustila studije medicine u Cirihu, kako bi se pridružila srpskoj vojsci kao dobrovoljna bolničarka u Srpsko-turskim ratovima, kao i slikarka Nadežda Petrović koja je preminula kao dobrovoljna bolničarka u Valjevskoj ratnoj bolnici za vreme 1. Svetskog rata.
Ova objava je raspoloživa i na: engleskisrpski (cyr)
